Kochani,
Bezpieczeństwo to temat bezpośrednio dotykający człowieka, stawiając go w roli podmiotu. Człowieka jako istotę nieidealną, popełniającą błędy, niezachowującą rozwagi w sytuacjach zagrożenia, nie dostrzegającą priorytetu we własnym zdrowiu, a nawet życiu. Jedynie przyjmując takie założenie możemy stworzyć system będący niejako poza człowiekiem, stanowiący jego swoistą ochronę przed negatywnym oddziaływaniem środowiska, ale także przed nim samym. Niezależnie od wieku, wykształcenia, narodowości czy płci w mózgu człowieka działają nieustanie dwa niezależne mechanizmy: system emocjonalny – „(…) ta część, która kieruje się instynktem, odczuwa ból i przyjemność” [5] i system racjonalny – „(…) zwany również refleksyjnym lub świadomym. To ta część, która roztrząsa, analizuje i spogląda w przyszłość” [5]. Już Platon mówił o racjonalny woźnicy próbującym poskromić narowistego konia pomimo, że ten „rzadko ulega uderzeniom bata i kija”. Freud stworzy koncept id, superego i ego. Kahneman wskazał System 1- myślenie szybkie i System 2-myślenie wolne. Jonathan Haidt przedstawił idę jeźdźca (rozum), słonia (emocje), do której następnie dodano element ścieżki jako sytuacji, będącej sposobem na wyeliminowanie problemów tkwiących w człowieku. Biorąc pod uwagę powyższe oraz mając świadomość różnych grup społecznych spotykających się w środowisku budowy, które z definicji jest zmienne i nieprzewidywalne, pragnąc stworzyć system, którego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy, poza elementami zarządzania rozumianego w tradycyjnym znaczeniu potrzebujemy silnego przywództwa, które stanowić będzie jego uzupełnienie. Kraszewski prezentuje funkcje zarządzania i funkcje przywództwa w następujący sposób [7]:
Griff, którego cytuje Kisielnicki [6] pisze: „Zarządzanie jest zestawem działań (obejmującym planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, prowadzenie, tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. Przy czym sprawny to wykorzystujący zasoby mądrze i bez zbędnego marnowania, skuteczny to działający z powodzeniem.” Kotarbiński również cytowany w [6] uzupełnia „skutecznym nazywamy takie działanie, które prowadzi do skutku zamierzonego jako cel”. Celem w świetle niniejszej pracy jest zapewnienie najlepszych warunków do ochrony zdrowia i życia ludzkiego podczas wykonywania pracy w przedsięwzięciu jakim jest budowa drogi ekspresowej. Przywództwo natomiast uzupełnia powyższe w aspekcie długotrwałego wpływania na zachowanie m.in. przez wyznaczanie kierunku działania, inspirowanie, dawanie przykładu.
Pisząc za Krzemieniem i Kowalikiem [8]: „Wprowadzenie systemu zarządzania bezpieczeństwem ma na celu wytworzenie mechanizmów postępowania na każdym szczeblu zarządzania przedsiębiorstwem i realizacji decyzji związanych z zapobieganiem niebezpiecznym zachowaniom i wypadkom oraz zaangażowania wszystkich pracowników w realizację programu bezpiecznej pracy przez wytworzenie mechanizmu odpowiedzialności.
Kierunki podnoszenia bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie powinny opierać się na wprowadzaniu systemów zarządzania bezpieczeństwem oraz stosowaniu systemów nagradzania, motywowania, a nie karania.
Podstawowym i jedynym działaniem, od którego powinni menedżerowie rozpocząć etap podnoszenia bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie jest kultura. Mówiąc o kulturze przedsiębiorstwa, należy wziąć pod uwagę system wartości i norm zachowań odnoszących się do sfery kontaktów międzyludzkich w przedsiębiorstwie, jak i w jego otoczeniu.”
Na podstawie wymienionych w Tabeli 2 elementów oraz biorąc pod uwagę środowisko występowania stworzono kryteria oceny sytemu zarządzania i przywództwa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na budowie drogi ekspresowej:
Elementy zarządzania i przywództwa podlegające ocenie
Zarządzanie – planowanie/budżetowanie
- #1 Czy zaplanowano rok pod względem szkoleń BHP zarówno wstępnych jak i okresowych?
- #2 Czy zaplanowano przyjęcia nowych pracowników pod względem wyposażenia ich w środki ochrony indywidualnej oraz wyposażenie stanowiska pracy?
- #3 Czy stworzono oceny ryzyka zawodowego uwzględniając specyfikę wszystkich robót występujących na budowie?
- #4 Czy stworzono harmonogram robót, wyróżniając roboty szczególnie niebezpieczne? Czy kierujący robotami są przygotowani do przeprowadzenia instruktażu dziennego?
- #5 Czy ustalono jak poszczególne zadania wynikające z harmonogramu robót będą wykonywane pod względem technologii, metodyki, sprzętów i materiałów? Czy wyznaczono odpowiedni czas przed rozpoczęciem robót na wdrożenie standardów BHP?
- #6 Czy wyznaczono czas na opracowanie Instrukcji Bezpiecznego Wykonywania Robót?
Zarządzanie – organizowanie i angażowanie pracowników
- #1 Czy stworzono opisy stanowisk na których znajdują się pracownicy?
- #2 Czy stworzono oceny ryzyka zawodowego da poszczególnych stanowisk i zapoznano z nimi pracowników?
- #3 Czy pracownicy znają swoje obowiązki, czy jasne są procedury postępowania? Jak przebiega komunikacja pomiędzy kadrą zarządzającą, a pracownikami?
- #4 Czy opracowano jasną strukturę zarządzania robotami? Czy każde zadanie ma przydzieloną osobę nadzorującą i odpowiedzialna za przestrzeganie zasad BHP?
Zarządzanie – rozwiązywanie problemów
- #1 Czy pracownicy znają procedurę w razie wystąpienia wypadku? Czy wszyscy znają numery telefonów alarmowych?
- #2 Czy istnieje system zgłaszania problemów przez pracowników?
- #3 Czy tworzone są rozwiązana angażujące i propagujące bezpieczeństwo zrozumiałe dla wszystkich pracowników i łatwe do przyswojenia, jakie dodatkowe elementy są wprowadzane by zaangażować pracowników w dbanie o bezpieczeństwo?
- #4 Czy został stworzony system motywacyjny wspierający zachowania prozdrowotne?
- #5 Jakie są procedury w przypadku naruszenia zasad BHP?
Przywództwo – wyznaczanie celu
- #1 W jaki sposób zdefiniowano wizję bezpiecznej budowy?
- #2 Czy definicja w jasny sposób mówi kiedy osiągnięty zostanie sukces?
- #3 Czy ustalono długoterminową strategię i długoterminowe cele?
- #4 Czy na budowie jest autentyczny, posiadający poczucie odpowiedzialności lider? Czy pracownicy potrafią wskazać taką osobę?
- #5 Jak wyjaśniane są zagadnienia związane z bezpieczeństwem? Czy treści dostosowano do poszczególnych grup zarówno pod względem prostoty języka jak i różnic kulturowych?
Przywództwo – ukierunkowanie pracowników
- #1 W jaki sposób okazywany jest szacunek pracownikom fizycznym?
- #2 W jaki sposób komunikowane są cele?
- #3 W jaki sposób budowane jest zaufanie w zespole, czy dba się o bezpieczeństwo psychologiczne?
- #4 Czy nagradzane są przejawy traktowanie bezpieczeństwa w sposób priorytetowy (przed tempem wykonywania robót)?
Przywództwo – motywowanie i inspirowanie
- #1 Czy przedstawiane są pozytywne wzorce zachowań dbających o bezpieczeństwo?
- #2 Czy zespół zna swoje jasne punkty czy celebruje się i wzmacnia postawy chroniące zdrowie?
- #3 Czy pracownicy niższego szczebla kadry nadzorującej roboty (brygadziści i majstrowie) są zaangażowani w egzekwowanie zachowań bezpiecznych?
- #4 Czy delegowane są uprawienia i budowane poczucie odpowiedzialności za osiągniecie celu?
- #5 W jaki sposób można zgłaszać problemy i potrzeby dotyczące BHP?
[5] Heath, Ch. Heath D. (2010) Pstryk. Jak zmieniać, żeby zmienić. Kraków: Wydawnictwo Znak
[6] Kisielnicki, J. (2004) Zarządzanie organizacją. Warszawa: Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie
[7] Karaszewski R., Przywództwo w środowisku globalnego biznesu, Toruń 2008, str 68
[8] Kowalik , S.(2001) Miara bezpieczeństwa pracy i miara ryzyka w badaniach związanych z zarządzaniem i higieną pracy
PS Gorąco polecam Wam książkę Pstryk. Jak zmieniać, żeby zmienić. DO ZOBACZENIA ZA TYDZIEŃ Ściskam J.A.